Schijnzelfstandigheid: Wat is het en hoe kun je het voorkomen?

De bedoeling is dat uiterlijk eind 2024 het handhavingsmoratorium opgeheven wordt en de Belastingdienst nog strenger hierop gaat toezien.

Dat klinkt eng, maar gelukkig is het niet moeilijk om schijnzelfstandigheid te voorkomen. In deze blog leggen we uit wat schijnzelfstandigheid precies is en hoe je het nu én in de toekomst kunt voorkomen. 

Wat is schijnzelfstandigheid? 

Je bent schijnzelfstandig als je een opdracht aanneemt als zelfstandige, maar eigenlijk verkapt in loondienst bent. Dit betekent dat je op een zelfstandige lijkt (en jezelf ook zo noemt), maar werkt als een werknemer.

Stel dat je niet bepaalt wanneer je werkt, hoe je werkt en hoe je dit doet (of als je jouw werk niet mag uitbesteden), dan ben je mogelijk schijnzelfstandig. In dat geval is je opdrachtgever je werkgever en komt deze zijn verplichtingen niet na richting jou en de Belastingdienst. 

Ben je een zzp'er in de zorg? Lees dan nu meer over echt ondernemerschap en verschillende manieren waarop je kunt werken voor bemiddelingsbureaus.

Schijnzelfstandigheid volgens de wet DBA

De wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) geeft aan dat er sprake is van schijnzelfstandigheid als er aan 3 criteria van een arbeidsovereenkomst voldaan wordt: 

• Persoonlijke arbeid: de persoon voert zelf het werk uit

• Loon: de persoon krijgt betaald voor werkzaamheden

• Gezag: de opdrachtgever bepaalt de werkzaamheden en ziet hierop toe

Wordt hieraan voldaan? Dan is er volgens het recht sowieso sprake van een dienstverband en dus geen zelfstandigheid. 

Kenmerken van een schijnzelfstandige

• De persoon heeft weinig of geen controle over hoe het werk wordt uitgevoerd

• De persoon kan geen winst of verlies maken met het werk

• Het loon is niet gekoppeld aan de hoeveelheid werk of hoe goed het werk is

• De persoon is niet verantwoordelijk om problemen op te lossen tijdens het werk

• De persoon kan niet zelf leveranciers kiezen of bepalen hoe klachten opgelost worden

Voldoe je aan meer dan 1 van deze kenmerken, dan is de kans groot dat je als werknemer gezien wordt en niet als zelfstandige. 

Waarom moet je schijnzelfstandigheid voorkomen?

Misschien zie je dit niet als zo'n groot probleem. Je werkt graag, je hebt wat meer vrijheid als zelfstandige dan als medewerker, en je hebt zelf je risico's gedekt met een aansprakelijkheidsverzekering en goede arbeidsongeschiktheidsverzekering. Toch moet je écht schijnzelfstandigheid voorkomen, zeker met de aankomende plannen van Minister van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De gevolgen wanneer je "betrapt" wordt op valse zelfstandigheid zijn groot: 

• Je kunt je baan verliezen

• Je hebt een correctieverplichting en moet naheffingen en rente hierop betalen

• Er volgen significante financiële sancties

• Je verliest fiscale voordelen (zelfstandigenaftrek, mkb-winstvrijstelling en startersaftrek)

• Je krijgt een strafblad

• Je professionele reputatie loopt een grote deuk op

• Je kunt mogelijk in de toekomst moeilijker een baan vinden

Ook als werkgever loop je een groot risico op hoge sancties als je een schijnzelfstandige 'in dienst' hebt. Zo had je dan onder andere een werkgeversaansprakelijkheidsverzekering moeten hebben. Daarom is zowel voor zelfstandigen als werkgevers belangrijk om schijnzelfstandigheid te voorkomen.

Let op: De Belastingdienst maakt een onderscheid tussen kwaadwillende (opzettelijke) en niet kwaadwillende schijnzelfstandigheid. Als je écht niet had kunnen weten dat je schijnzelfstandige was, dan krijg je tips om binnen 3 maanden ervoor te zorgen dat er geen schijnzelfstandigheid meer is. In dat geval krijg je geen boetes. Maar dan moet je dit wel kunnen aantonen. 

Lees ook welke wetswijzigingen in 2023 mogelijk een impact hebben op jou als zelfstandige. 

Hoe kun je schijnzelfstandigheid als zelfstandige voorkomen? 

Je kunt 5 dingen doen om schijnzelfstandigheid te voorkomen: 

1 - Begrijp je arbeidsstatus. Ben je hier niet zeker van? Vraag het aan je opdrachtgever en vraag ook om onafhankelijk advies.  2 - Onderteken om te beginnen geen contracten waarin staat dat je een zelfstandige bent als dit niet zo is. Stuur ook nog geen facturen op ander papierwerk als je nog niet zeker weet wat jouw status is.  3 - Wees je bewust van de risico's en doe goed onderzoek voordat je een opdracht aanneemt als er signalen zijn die erop wijzen dat de relatie meer lijkt op een dienstverband. 4 - Gebruik modelovereenkomsten en houd je hieraan.  5 - Zorg dat je meerdere opdrachtgevers hebt.

Kom je er nu achter dat je eigenlijk al als werknemer hebt gewerkt, en dus niet echt als zelfstandige? Ga dan na of jou opdrachtgever je alsnog kan aannemen als werknemer om de situatie recht te zetten. Je kunt ook met je opdrachtgever samen kijken hoe je de arbeidsrelatie kunt veranderen zodat je wel als echte zelfstandige werkt. 

Hoe kun je als werkgever schijnzelfstandigheid voorkomen?

Je kunt als werkgever voorkomen dat je schijnzelfstandigen inhuurt in 5 stappen: 

1 - Laat de freelancer of ondernemer zelf hun werkzaamheden bepalen 2 - Houd geen toezicht over het werk dat de freelancer uitvoert 3 - Gebruik modelovereenkomsten voor zelfstandigen 4 - Werk met freelancers die meerdere opdrachtgevers hebben 5 - Werk met duidelijke opdrachten en laat de freelancers na afloop ervan factureren

Via de Belastingdienst kun je eenvoudig modelovereenkomsten vinden en checken of ze jou als ondernemer beschouwen. Tip: Beperk ook in je contracten je aansprakelijkheid!

Checklist: Ben jij misschien schijnzelfstandig? 

Als één of meerdere punten voor jou waar zijn, dan ligt schijnzelfstandigheid misschien op de loer. 

✓ Je bent verplicht om je werk zélf uit te voeren ✓ Je opdrachtgever is de baas en bepaalt hoe jij je werk uitvoert ✓Je krijgt een vaste vergoeding én krijgt doorbetaald als je ziek bent

Bij zelfstandigheid hoort verantwoordelijkheid

Ben je zeker dat je echt een zelfstandige bent? Super. Maar dat komt niet zonder verantwoordelijkheid. Zo heb je als echte zelfstandige niet automatisch een vangnet voor wanneer je niet (meer) kunt werken door ziekte, ongevallen of zwangerschap. 

Als je ziek raakt of een been breekt en lange tijd niet kunt werken, heb je dan geen inkomsten. Dat wil je natuurlijk voorkomen. Dit doe je met een arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV). 

Lees daarom nu alles over arbeidsongeschiktheid en ontdek welke AOV voor jou het beste is in onze AOV-vergelijking.

Disclaimer

* We doen ons best om de informatie op onze website zorgvuldig samen te stellen. Het kan echter voorkomen dat informatie niet volledig is of dat er per ongeluk onjuistheden op de website staan. Daarnaast kan oudere informatie niet meer helemaal up-to-date zijn, dus let op de datum van publicatie. Bovenaan elke blog kun je de publicatiedatum vinden. 

De informatie op onze website betreft geen advies en er kunnen geen rechten aan worden ontleend. Het gebruik van de informatie is voor eigen risico. We raden je aan om altijd goed zelf onderzoek te doen. Heb je vragen? Neem dan contact met ons op.