Verkiezingen 2023: politieke partijen over verplichte AOV

In de aanloop naar deze belangrijke dag, vinden we het dan ook een goed idee om de standpunten van de verschillende politieke partijen in kaart te brengen. Hoe denken zij bijvoorbeeld over onderwerpen als de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering en schijnzelfstandigheid? 

Hieronder vind je een gedetailleerd overzicht met de standpunten van de zeventien meest prominente partijen. Mocht je dus nog twijfelen over deze belangrijke zaken die jou als zzp'er aangaan, dan hopen we dat je na het lezen van dit artikel een stuk wijzer bent geworden.

Voordat we van start gaan, een belangrijke noot: dit artikel dient niet als stemadvies. We verstrekken geen aanbevelingen en dat is ook niet onze intentie. Wil je een breder perspectief op belangrijke kwesties? Dan is het raadzaam om gebruik te maken van hulpmiddelen zoals een Stemwijzer of het Kieskompas. Deze geven je een uitgebreid beeld van de standpunten van alle politieke partijen. 

In dit artikel richten we ons op de partijen die volgens recente peilingen van I&O Research en Ipsos/EenVandaag, kans maken op ten minste één zetel in de Tweede Kamer. We doen dit op alfabetische volgorde. 

De verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering

Hoe zat het ook alweer? In april van dit jaar stuurde de toenmalige Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Karien van Gennip, haar voorstellen naar de Tweede Kamer, die de invoering van een verplichte AOV voor zzp'ers aankondigden. Deze verzekering, gegarandeerd door acceptatie en beheerd door het UWV, zou een wachttijd van één jaar kennen.

Echter, na de val van kabinet Rutte IV in juli, werden deze plannen tijdelijk op pauze gezet en op de lange baan geschoven. Nu de verkiezingen voor de deur staan, lijkt het slechts een kwestie van tijd voordat ze weer ter sprake komen. Maar in welke vorm zullen deze plannen terugkomen? Hoe staan de huidige partijen tegenover de verplichte AOV? En bestaat er voor zzp'ers een mogelijkheid om deze verplichting te omzeilen via een zogenaamde opt-out? 

Schijnzelfstandigheid

Wat is schijnzelfstandigheid ook alweer? Schijnzelfstandigheid treedt op wanneer iemand formeel als zzp'er werkt, maar de omstandigheden meer lijken op een dienstverband. Dit kan voorkomen als de zelfstandige voor een langere periode bijvoorbeeld voor één opdrachtgever werkt en daarbij dezelfde verplichtingen en beperkingen heeft als een werknemer. 

Waarom is dit momenteel een hot topic?  Hierdoor kan de zelfstandige onbedoeld bepaalde wettelijke beschermingsmiddelen en voordelen van een werknemer mislopen, zoals pensioenopbouw en verzekeringen.

Recentelijk is er veel discussie en debat geweest over schijnzelfstandigheid. De meningen over de toekomstige aanpak van dit vraagstuk lopen sterk uiteen. Vorige week kwam het Adviescollege toetsing regeldruk (ATR) nog in het nieuws met felle kritiek op een nieuwe wet tegen schijnzelfstandigheid. Volgens het ATR zou deze wet nadelig kunnen zijn voor pensioenfondsen, vooral als het aantal zzp'ers significant zou afnemen.

Prima. Nu we meer inzicht hebben gekregen in deze twee onderwerpen, is het moment aangebroken om de standpunten van de verschillende partijen te verkennen. We zullen dit doen in alfabetische volgorde, zoals eerder aangegeven. Zorg dat je comfortabel zit en maak aantekeningen indien nodig. Let’s go!

50PLUS

Het standpunt van 50PLUS over de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen en het aanpakken van schijnzelfstandigheid is niet direct uit hun officiële bronnen te halen. Echter, in hun verkiezingsprogramma wordt wel een gerelateerd standpunt aangehaald: 50PLUS wil een minimumtarief invoeren voor zzp'ers van ten minste 200% van het minimumloon, waarbij als mensen minder verdienen dan dit minimum, hun werknemersrechten beschermd dienen te worden​​.  Dit standpunt kan worden geïnterpreteerd als een poging om de positie van zzp'ers te versterken, wat indirect kan wijzen op hun visie op schijnzelfstandigheid. Voor specifieke informatie over de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering vanuit 50PLUS is echter geen directe bron gevonden. 

BBB

De BoerBurgerBeweging is het niet eens met het voorstel dat zelfstandigen verplicht moeten worden om zich te verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid. Volgens BBB is het kenmerk van een zelfstandige dat deze zelf zijn of haar besluiten neemt. Wel vindt de partij dat er betere betaalbare verzekeringen voor zzp'ers moeten komen.

Specifieke informatie vinden over het standpunt van de BBB met betrekking tot schijnzelfstandigheid ontbreekt helaas.

BIJ1

Het verkiezingsprogramma van BIJ1 biedt steun aan de aanpak van schijnzelfstandigheid. Ze stellen dat werknemers die langer dan negen maanden met een tijdelijk contract werken, een vast contract moeten krijgen. Dit is bedoeld om de ontslagbescherming te verbeteren en schijnzelfstandigheid tegen te gaan​​. 

Over de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering is geen specifieke informatie te vinden. Wel is BIJ1 van mening dat medische keuringen bij arbeidsongeschiktheid niet langer door de uitkeringsinstanties zelf gedaan moeten worden, maar door onafhankelijke artsen. 

CDA

Het CDA heeft een positieve houding ten opzichte van het voorstel voor een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp'ers. Zo vinden ze het goed dat er een toegankelijk en betaalbaar voorstel ligt, met ruimte voor aanvullende keuzes zoals extra verzekeringen of deelname aan een broodfonds. 

Dit is in lijn met hun voorkeur voor een basisregeling voor arbeidsongeschiktheid voor alle werkenden, zoals vermeld in hun verkiezingsprogramma. Het voorstel omvat verschillende keuzemogelijkheden voor zzp'ers om een passende verzekering te kiezen, waarbij de standaardverzekering een uitkering van 70% van het laatstverdiende inkomen biedt, met een maximum van €1650,- bruto per maand. Zzp'ers kunnen ook kiezen voor een andere arbeidsongeschiktheidsverzekering bij een private verzekeraar, mits deze voldoet aan bepaalde voorwaarden.

Over schijnzelfstandigheid zegt de partij zelf het volgende: “De flexibilisering op de arbeidsmarkt is doorgeslagen. Te veel mensen werken als schijnzelfstandige, op onzekere oproepcontracten of hebben twee flexbaantjes nodig om fatsoenlijk rond te kunnen komen. Er zijn al belangrijke afspraken gemaakt tussen werkgevers- en werknemersorganisaties en het kabinet. We zetten deze hervormingen door, zodat de vaste baan weer de norm wordt en mensen meer zekerheid krijgen over hun werk en een fatsoenlijk inkomen.”

CU

De ChristenUnie heeft specifieke standpunten over de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering en de aanpak van schijnzelfstandigheid. Om schijnzelfstandigheid tegen te gaan, hanteert de partij het uitgangspunt 'werknemer, tenzij...', wat betekent dat iemand als werknemer wordt beschouwd tenzij het duidelijk is dat hij of zij zelfstandige is. 

De ChristenUnie benadrukt dat fiscale voordelen geen reden mogen zijn om iemand als zzp'er in te huren in plaats van in dienst te nemen. Daarnaast moeten minimumtarieven voor zzp'ers in cao's worden afgesproken​. 

Wat betreft de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering, stelt de ChristenUnie voor om een verplichte, betaalbare publieke basisverzekering voor arbeidsongeschiktheid in te voeren voor alle werkenden, inclusief zzp'ers. Zij zeggen heel stellig dat er een verplichte AOV gaat komen.

D66

D66 streeft naar een arbeidsmarkt waarin de keuzevrijheid van mensen over hun werkrelatie centraal staat. Ze erkennen de huidige problemen zoals schijnzelfstandigheid en oneerlijke concurrentie, veroorzaakt door verschillen tussen arbeidsrelaties. D66 wil deze verschillen verkleinen door aanpassingen in fiscaliteit en sociale zekerheid, zodat de aard van het werk de vorm van de arbeidsrelatie bepaalt, in plaats van de kosten. 

Over een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering zegt de partij het volgende: “We voeren een betaalbare collectieve arbeidsongeschiktheidsverzekering in voor zelfstandigen, zoals geadviseerd door de Stichting van de Arbeid. Hierbij steunt D66 de mogelijkheid voor een opt-out voor zelfstandigen die een uitgebreidere private verzekering willen zoals een beroepsverzekering. Voorwaarde is wel dat de private verzekering ten minste dezelfde dekking en premie heeft, de opt-out uitvoerbaar en betaalbaar is en niet de solidariteit van de publieke verzekering ondermijnt.”

Denk

De partij is stellig als het aankomt op de verplichte AOV voor zzp’ers: er moet namelijk meer zekerheid komen voor zzp’ers door een betaalbare en collectieve verzekering voor arbeidsongeschiktheid en ziekte. Deze AOV wordt verplicht, en er is alleen een opt-out mogelijk onder strenge omstandigheden. 

Denk is van mening dat werknemers te weinig zekerheid wordt geboden en ondernemers het moeilijk is gemaakt om flexibel te zijn. Het gevolg? Men moet veelal van baan naar baan hoppen met de vrees hun rekeningen de volgende maand niet te kunnen betalen. Om dit te herstellen wil Denk een herbezinning van het arbeidsstelsel. Daarin wil de partij dat een vast contract de norm wordt. Tegelijkertijd moeten mensen die bewust kiezen voor het ondernemerschap de ruimte krijgen om gebruik te maken van collectieve zekerheden. 

FvD

Thierry Baudet's partij is tegen het verplicht stellen van verzekeringen voor zzp'ers. Hoewel de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering niet expliciet wordt genoemd, geeft de term 'verplichte verzekeringen' duidelijk aan dat zij hier ook onder valt.

Daarnaast pleit de partij voor een onmiddellijke afschaffing van de wet DBA en een terugkeer naar een overzichtelijke en effectieve regeling vergelijkbaar met de VAR. Wat houdt dit in? De huidige wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties), die bedoeld is om te bepalen of iemand als werknemer of zelfstandige werkt, moet worden afgeschaft. 

In plaats daarvan wil men terugkeren naar een systeem dat vergelijkbaar is met de VAR (Verklaring Arbeidsrelatie). De VAR was een eerdere regeling die duidelijker en efficiënter werd geacht, waarbij zelfstandigen gemakkelijker konden aantonen dat zij echt zelfstandig waren en niet in verkapte loondienst werkten.

GL-PvdA

Omdat veel zzp’ers geen vangnet hebben geregeld in het geval van pech of ziekte, komt er op termijn een collectieve arbeidsongeschiktheidsverzekering voor alle zzp’ers - met een eerlijke bijdrage van de opdrachtgever en een inkomensafhankelijke premie. De overheid springt zo nodig financieel bij om te garanderen dat deze verzekering voor iedereen toegankelijk is. 

De partij wil strenger gaan handhaven op schijnconstructies. Het 'werknemer-tenzij-principe' wordt ingevoerd: iemand is in principe een werknemer en heeft recht op sociale zekerheid, tenzij wordt aangetoond dat iemand werkt als zelfstandig ondernemer, zo zegt de partij in het eigen verkiezingsprogramma.

JA21

Over de aanpak van schijnzelfstandigheid: JA21 pleit voor duidelijke ondernemerscriteria voor zzp'ers om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. Ze benadrukken dat de Nederlandse arbeidsmarkt te dynamisch en divers is voor generieke regels omtrent zzp'ers. Hierdoor streeft de partij naar sectoraal maatwerk, waarbij per sector aparte criteria bepaald worden om te onderscheiden of iemand een zzp'er of een werknemer is.

Over de AOV voor zzp’ers is de partij luid en duidelijk: er moet géén verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering komen voor zzp’ers..

NSC

De nieuwe partij van Pieter Omtzigt stelt voor om de huidige Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA) af te schaffen. Ze benadrukken dat deze wet, bedoeld om schijnverbanden aan te pakken, in de praktijk ineffectief is. 

In plaats daarvan pleit de partij voor duidelijke en concreet meetbare criteria die de arbeidsrelatie tussen zzp’ers en hun opdrachtgevers definiëren. Deze criteria dienen zowel zekerheid te bieden aan alle betrokken partijen als handhaafbaar te zijn door toezichthoudende instanties zoals de Belastingdienst en de Arbeidsinspectie.

Over een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers praat de partij niet expliciet. Wel wil de partij vasthouden aan solidariteit in de sociale zekerheid en de gezondheidszorg door een collectieve basisverzekering met een niet-inkomensafhankelijke basispremie. Deze basispremie kan worden aangevuld met inkomensafhankelijke bijdragen en met bijdragen uit algemene middelen.

PvdD

In het verkiezingsprogramma van de Partij voor de Dieren staat dat uitzendkrachten het recht krijgen op dezelfde arbeidsvoorwaarden als andere werknemers. De partij wil schijnzelfstandigheid en het dwingen van medewerkers om zzp’er te worden tegen gaan.

Er komt daarnaast een publieke voorziening voor arbeidsongeschiktheid en pensioen voor alle zelfstandigen, waar de opdrachtgevers aan meebetalen. 

PVV

De Partij voor de Vrijheid heeft specifieke standpunten met betrekking tot de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp'ers. De PVV streeft ernaar om het voor zzp'ers mogelijk te maken om zich betaalbaar en vrijwillig bij te verzekeren voor pensioen en arbeidsongeschiktheid. 

Dit houdt in dat zij geen voorstander zijn van het invoeren van meer regels en verplichtingen voor deze groep zelfstandigen. De partij benadrukt het belang van het behoud van keuzevrijheid en het vermijden van extra lasten voor zzp'ers​.

Over schijnzelfstandigheid laat de partij zich niet expliciet uit.

SGP

Het is essentieel om helder te onderscheiden wie van de zzp'ers werkelijk ondernemers zijn en wie in feite als werknemers functioneren. Een situatie waarbij iemand op vrijdag als werknemer vertrekt en op maandag als zzp'er terugkeert om dezelfde taken uit te voeren, duidt vaak niet op een gezonde vorm van zelfstandig ondernemerschap. Echte zzp'ers moeten daarom de vrijheid krijgen om te ondernemen, terwijl schijnzelfstandigheid actief bestreden dient te worden.

Wat betreft de arbeidsongeschiktheidsverzekering, zou het niet verplicht moeten zijn voor zzp'ers die aantoonbaar zelf zorg dragen voor alternatieve, passende maatregelen tegen dit risico. Dit kan variëren van het opbouwen van eigen vermogen, het aanhouden van bedrijfskapitaal, tot deelname aan voorzieningen zoals een broodfonds. Tegelijkertijd moeten zzp'ers die kiezen voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering de vrijheid hebben om deze af te sluiten.

SP

De SP wil voorkomen dat mensen gedwongen als zelfstandige aan de slag moeten, zoals in de bouw, de zorg of bij bedrijven als Uber. De handhaving hierop wordt flink opgeschroefd. 

Voor zzp’ers worden de sociale zekerheden verbeterd, onder meer door het recht op een goed en betaalbaar pensioen en een betaalbare collectieve verzekering tegen arbeidsongeschiktheid. De partij stopt met de uitbuiting van werknemers, door een einde te maken aan alle vormen van onzekere arbeidscontracten, zoals nulurencontracten. Een vast contract moet de norm zijn.

VOLT

Volt wil ervoor zorgen dat vaste arbeidscontracten de norm blijven en wil ervoor zorgen dat zzp’erschap goed mogelijk blijft. 

Mensen zijn daarbij vrij om hun zelfstandigheid te behouden wanneer zij er bewust voor kiezen om zzp’er te zijn. Solidariteit is bij Volt het uitgangspunt. Iedere zzp’er kan gebruikmaken van de sociale voorzieningen en betaalt hiervoor, net als werknemers in loondienst, belastingen. Door dit verplicht te stellen kan volgens de partij een schijnconstructie worden vermeden. 

De partij onderzoekt nog of ze zzp’ers ook kunnen ondersteunen bij werkloosheid, waardoor zij een stevig(er) vangnet zouden krijgen.

VVD

De VVD wil vooral helderheid voor zelfstandigen. Zo zegt de partij er het volgende over: “De meeste zzp’ers kiezen weloverwogen en bewust voor het zelfstandige ondernemerschap en werken voor eigen rekening en risico. De overheid moet hen niet onnodig in de weg zitten. 

Tegelijkertijd is schijnzelfstandigheid een reëel probleem. Wie in alles een werknemer is, moet ook gewoon een arbeidscontract krijgen. We verduidelijken daarom de regels, waarbij evidente zzp’ers buiten schot blijven. Bij de handhaving richten we ons in eerste instantie op risicosectoren. We werken toe naar een aparte rechtsvorm voor zzp’ers, om iedere zelfstandige ondernemer op voorhand duidelijkheid te kunnen bieden. En we blijven de positie van zzp’ers in de polder versterken.”

Over arbeidsongeschiktheid: “Veel zelfstandigen zijn nu kwetsbaar bij arbeidsongeschiktheid. Daarom gaan we door met de invoering van de arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen, met keuzevrijheid tussen een publieke en een private verzekering. Bij de vormgeving van deze nieuwe verzekering zijn zelfstandigen een gesprekspartner.”

Aanstaande woensdag (22 november) heb jij de kans om jouw stem te laten horen. We hopen dat dit overzicht je heeft geholpen om meer inzicht te krijgen in de standpunten van de verschillende partijen en dat je klaar bent om een geïnformeerde keuze te maken. Happy voting!